Verhaal van de geschiedenis
In mei 2021 is het 145 jaar geleden dat de Congregatie van de Heilige Catharina van Siëna neerstreek op Huize Bijdorp. In de loop der tijd is er veel veranderd aan de voormalige buitenplaats, niet alleen door de Congregatie maar ook door eigenaren voor hen. Deze geschiedenis is boeiend en kleurrijk. Er is een tijdlijn gemaakt die op deze pagina als download beschikbaar is.
Boerenhofstede
Een voormalige boerenhofstede groeide uit tot buitenplaats Bijdorp toen mr. Johan de Bije (1649-1715) en Anna Oorthoorn (1644-1700) het terrein kochten in 1697. In de koopakte werd melding gemaakt van een landhuis, koetshuis, paardenstal, tuinmanswoning, gronden met ‘boomgaarden, plantages, een laan en getimmerten’. Zij plaatsten het monumentale hek aan de Veurseweg en bouwden tevens twee theehuizen, één aan de zijde van de Vliet en één aan de zijde van de Veurseweg. Beide theehuizen zijn gesloopt in 1832 respectievelijk 1952. Na het overlijden van het laatste familielid werd de buitenplaats geveild. De tabaksplanter Johannes Fahrensbach (1826-1875) werd de nieuwe eigenaar. In zijn opdracht werd de verwarmde kas gebouwd.
De Congregatie koopt de buitenplaats
Na het overlijden van Johannes Fahrensbach tijdens een pelgrimstocht in Lourdes, werd de buitenplaats op 22 oktober 1875 door zijn weduwe verkocht aan de Congregatie van de Heilige Catharina van Siëna waartoe ook een zuster van de familie behoorde. De Congregatie richtte in 1876 een school op voor jonge juffrouwen van deftige stand om ze ‘een beschaafde en godsdienstige opleiding te geven’. Bij verkoop bepaalde de familie dat de meisjesschool Onze Lieve Vrouwe van Lourdes moest heten. Deze naam staat op de gevel. Tevens kwam er in die tijd een noviciaat (voor nieuw komende zusters in hun proeftijd) in het landhuis. Kort na hun intrek startten de zusters met de bouw van een pensionaat. De eerste steen werd op 19 maart 1879 gelegd. In 1887-1888 kwamen er twee nieuwe vleugels voor het noviciaat.
Een nieuwe kapel
Door een erfenis was het mogelijk om een nieuwe kapel te laten ontwerpen door de bekende architecten Margry & Snickers uit Rotterdam. De kapel werd door de bisschop van Haarlem in 1895 ingewijd en is nog steeds zeer beeldbepalend voor Huize Bijdorp. In 1924 werden de wasserij, koestal, varkensschuur, paardenstal en koetshuis gebouwd. Uitbreiding van het pensionaat werd in 1937 gerealiseerd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden soldaten in het gebouw gestationeerd. In 1942 namen de Duitsers de gebouwen en de tuin in gebruik. In hetzelfde jaar werd het nieuwe schoolgebouw zwaar getroffen en na de oorlog herbouwd.
Door de verbreding van de Veurseweg om ruimte te maken voor de tram, werden in 1952-1953 het theehuis en de dienstwoning gesloopt. Er kwam een nieuwe dienstwoning aan de Veurseweg 1 voor terug. De tuinman ging in de dienstwoning aan de Koninklijke Marinelaan wonen die in 1958 is gebouwd.
Gemeentelijk monument
In 1972 werden het pensionaat en de meisjesschool opgeheven. De school bleef in gebruik bij het Lucascollege tot 1984. In 1972 werd het pensionaat verbouwd tot appartementen voor de zusters. Een mortuarium werd in 1976 gebouwd en een jaar later werd gestart met de bouw van een dwarsvleugel. Dat deel van het gebouw is nu in gebruik bij Stichting Marente. Huize Bijdorp is in 2019 vanwege stedenbouwkundige, landschappelijke, architectuur-, cultuurhistorische en ensemble waarden tot gemeentelijk monument aangewezen. Huize Bijdorp wordt gezien als een karakteristiek voorbeeld van een 17e-eeuwse buitenplaats met tuinen en bijgebouwen. Verder is Huize Bijdorp bijzonder vanwege de ontwikkelingsgeschiedenis van het kloosterleven in Voorschoten met pensionaat, noviciaat en kapel.
Onderzoeken naar de historie
In opdracht van de Congregatie zijn er twee onderzoeken gedaan naar de historie van Huize Bijdorp. Door Land-ID is een verdiepend onderzoek gedaan en een waardestelling* gemaakt van de landschappelijk historische elementen. Door bouwhistoricus Jan van der Hoeve is een waardestelling gemaakt van de gebouwen op Huize Bijdorp.
*een waardestelling geeft de historische waarde van een gebouw, onderdeel of gebied weer
Tuinhistorie
De tuinhistorische aanleg van Bijdorp wordt gedragen door de oude middeleeuwse verkavelingsstructuur. Deze vormt de basis voor de daaropvolgende ruimtelijke ontwikkelingen met parkdelen uit verschillende stijlperiodes. Die delen hebben ieder een eigen karakteristieke opzet en verschijningsvorm. De waardestelling gaat in op de tuin- en landschapswaarden en is mede afhankelijk van de gaafheid en zeldzaamheid. Huize Bijdorp is vergeleken met buitenplaatsen met dezelfde of soortgelijke waarden en onderzocht als onderdeel van de landgoederenzone langs de Vliet. De ontwikkelingsgeschiedenis van de buitenplaats is in beeld gebracht om tot een onderbouwde waardestelling te komen.
De uitkomsten van het onderzoek zijn vervolgens op een waarderingskaart weergegeven. Op de kaart wordt onderscheid gemaakt in hoge waarde (blauw), positieve waarde (groen) en indifferente waarde (geel). Het tuin historisch onderzoek en waardestelling is op deze pagina als download beschikbaar.
Waarderingskaart
Bouwhistorie
Het bouwhistorisch onderzoek betreft een ‘interne’ waardestelling waarbij een rangschikking naar belangrijkheid plaatsvindt van de onderdelen van de gebouwen. Daarbij is telkens de vraag gesteld wat meer of minder bijdraagt aan het ‘verhaal van het specifieke gebouw’. De waardestelling die destijds door de gemeente is gemaakt als onderbouwing voor de aanwijzing tot gemeentelijk monument is als basis gebruikt.
Het bouwhistorisch onderzoek heeft geleid tot een uitgebreide rapportage van de verschillende gebouwen op Huize Bijdorp die op deze pagina als download beschikbaar zijn.
